Rak jajnika to jedna z częściej występujących u kobiet chorób nowotworowych. Śmiertelność w przypadku zachorowania na ten nowotwór jest dość wysoka, dlatego ginekolodzy często określają go mianem cichego zabójcy. Nazwa ta utarła się w środowisku medycznym nie tylko z powodu częstotliwości zgonów w wyniku raka jajnika, ale także tego, że zwykle jest on u kobiet stosunkowo późno wykrywany, co niestety zmniejsza szansę na pełne wyleczenie. Co to jest rak jajnika? Jakie są jego objawy i przyczyny? Jak przebiega diagnostyka i leczenie raka jajnika? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule.
Co to jest rak jajnika?
Rak jajnika to jeden z najczęstszych nowotworów żeńskich narządów płciowych. Jak sama nazwa wskazuje, dotyka on jajników, a więc organów umiejscowionych w okolicy macicy, w tzw. miednicy mniejszej. Jajniki zbudowane są z wielu różnych komórek, z których każda może być początkiem zmiany nowotworowej.
Rak jajnika dzieli się na dwa główne typy. Typ I występuje rzadziej, a u źródeł jego powstania leży najczęściej inna zmiana, mająca charakter łagodny. Przybiera formę charakterystycznego i wyraźnego guza, po czym może rozprzestrzenić się do jamy otrzewnej. Nazywany jest przez specjalistów rakiem śluzowym lub endometrialnym.
Typ II raka jajnika od samego początku przyjmuje postać nowotworu złośliwego, a niebezpieczeństwo z nim związane polega przede wszystkim na tym, że nie ma on formy wyraźnego guza. W przeciwieństwie do typu I, bardzo szybko rozprzestrzenia się w jamie otrzewnej, a jego wykrycie najczęściej odbywa się w III lub nawet IV stopniu zaawansowania.
Choć nazwa raka jajnika może sugerować jego występowanie jedynie w obrębie tych narządów, warto zauważyć, że może on rozprzestrzeniać się niemalże po całej jamie brzusznej, atakując takie organy jak wątroba, jelita czy śledziona, a także zajmując węzły chłonne.
Rak jajnika – objawy
Jak już wspomnieliśmy na początku, rak jajnika zwykle wykrywany jest zbyt późno, by całkowicie go wyleczyć. Dzieje się tak dlatego, że najczęściej w pierwszych stadiach nie daje on o sobie znać, a więc pacjentki zupełnie nie zdają sobie sprawy z tego, że w ich organizmie mogą zachodzić tak niebezpieczne zmiany. Pierwsze objawy raka jajnika, które kobiety są w stanie zaobserwować dopiero w późniejszej fazie rozwoju nowotworu, to przede wszystkim dolegliwości układu pokarmowego, takie jak powiększenie obwodu brzucha, wzdęcia czy uczucie pełności. U niektórych pacjentek można zauważyć również objawy w narządach rodnych, na przykład ucisk w miednicy, nieregularne lub nieprawidłowe krwawienie miesięczne, a w późniejszej fazie rozwoju raka jajnika także problemy z oddawaniem moczu.
Przyczyny raka jajnika
Chcąc zanalizować przyczyny raka jajnika, jeszcze raz nasuwa się na myśl metafora cichego zabójcy, bowiem czynniki ryzyka zachorowania na ten nowotwór złośliwy wciąż nie są do końca poznane. Badania mogą jednak wskazywać, że na raka jajnika bardziej narażone są kobiety stosujące dietę ubogą w witaminy i błonnik oraz te, u których stwierdzono niepłodność.
Choć rak jajnika może wystąpić u kobiet w każdym wieku, ryzyko zachorowania zmniejsza się po przekroczeniu 75. roku życia. Znaczącym czynnikiem ryzyka jest farmakologiczne leczenie niepłodności przy zastosowaniu środków regulujących owulację. Zauważono też, że kobiety o grupie krwi A znacznie częściej chorują na raka jajnika niż na przykład te z grupą krwi 0.
Szczególną ostrożność powinny zachować pacjentki, w których rodzinie stwierdzono wcześniej występowanie tej choroby, ponieważ ryzyko zwiększa się znacznie u nosicielek mutacji genu BRCA1 oraz pacjentek z zespołem Lyncha.
Związek pomiędzy rakiem jajnika a torbielą
W obrębie narządów rodnych, w tym także na jajnikach, występować mogą różnorodne zmiany, najczęściej określane przez ginekologów jako guzy. Po takiej diagnozie pacjentki zwykle wpadają w panikę, podejrzewając najgorsze, jednak warto wiedzieć, że nie wszystkie guzy na jajnikach oznaczają raka jajnika lub jakąkolwiek złośliwą zmianę. Bardzo często w tej partii organizmu wykrywane są tzw. torbiele, które są zmianami o łagodnym przebiegu, nie powodują przerzutów, a często nawet same zanikają. Aby stwierdzić, czy dana zmiana ma charakter złośliwy, należy przeprowadzić dokładne badania.
Diagnostyka raka jajnika
Aby określić, czy mamy do czynienia z rakiem jajnika czy inną, łagodną zmianą, konieczne jest przeprowadzenie wnikliwych badań. Pierwszym z nich jest badanie ginekologiczne z uwzględnieniem przezpochwowego badania USG. W ten sposób lekarz określa zaawansowanie choroby. Bardzo ważne jest również oznaczenie stężeń markerów CA-125, CEA oraz HE-4. Dodatkowo specjalista może zdecydować się na badanie MRI lub tomografię brzucha i miednicy. Badania konieczne są także po usunięciu guza i to one pozwalają z większą pewnością określić, z jakim nowotworem mamy do czynienia oraz zaplanować dalsze leczenie.
Rak jajnika – leczenie i rokowania
Leczenie raka jajnika zależy przede wszystkim od stopnia jego zaawansowania. Najważniejszym elementem terapii jest zabieg operacyjny polegający na usunięciu guza wraz z otaczającą go tkanką. Jest to skomplikowana operacja, dlatego powinna być wykonana przez najwyższej klasy specjalistów.
Kolejnym elementem leczenia jest zazwyczaj chemioterapia podawana dożylnie, która ma na celu zniszczenie komórek nowotworowych. Najczęściej stosowanymi w chemioterapii substancjami są cisplatyna, karboplatyna lub paklitaksel. Niestety rak jajnika jest chorobą, która aż w 30% nawraca, dlatego możliwe, że po pierwszym wyleczeniu, konieczne będzie ponowne zastosowanie chemioterapii.
Rokowania ściśle zależą od stadium choroby. Szacuje się, że wykrycie jej w I i II stadium umożliwia wyleczenie w 75% przypadków, natomiast diagnoza w kolejnych stadiach może zmniejszyć u pacjentek szansę na przeżycie 5 kolejnych lat u 30-50% przypadków. Trzeba jednak pamiętać, że medycyna rozwija się bardzo prężnie, dlatego kluczowe może okazać się wybranie odpowiedniego ośrodka, wyspecjalizowanego w leczeniu raka jajnika.