Jajowody to część żeńskiego układu płciowego, pełniące wiele ważnych funkcji i biorące udział przede wszystkim w procesie zapłodnienia. Często to właśnie one są przyczyną problemów z zajściem w ciążę, dlatego jeśli obserwujesz niepokojące objawy, to należy zgłosić się do specjalisty, który po wstępnym badaniu może zdecydować się na przeprowadzenie diagnostyki pod kątem niedrożności jajowodów.
Co to są jajowody i jaką pełnią funkcję
Jajowody mają formę rurek, odchodzących od macicy, o długości około 15-20 cm oraz szerokości 1 cm. Ich głównym zadaniem jest przechwytywanie komórki jajowej znajdującej się w jajniku. Dzięki specjalnym rzęskom na nabłonku jajowodów, jajo może być w łatwy sposób przetransportowane do macicy.
Ściana jajowodu zbudowana jest z trzech warstw: zewnętrznej błony surowiczej, błony mięśniowej oraz błony śluzowej. Niestety jajowody, podobnie jak wszystkie inne organy w ciele człowieka, mogą z różnych przyczyn ulegać uszkodzeniom, co w tym przypadku przekłada się przede wszystkim na problemy z zajściem w ciążę. Jedną z podstawowych nieprawidłowości związanych z jajowodami jest ich niedrożność.
Niedrożność jajowodów – przyczyny
Niedrożność jajowodów może mieć rozmaite przyczyny, jednak najczęściej dochodzi do niej w wyniku schorzeń oraz przebytych chorób. Zablokowanie jajowodów, a więc zamknięcie ich światła, mogą spowodować między innymi stany zapalne miednicy mniejszej i objawy endometriozy, która także upośledza owulację, wpływa na zmniejszenie jakości komórki jajowej i spowolnienie ruchów perystaltycznych jajowodów. Może to doprowadzić do ciąży pozamacicznej. Inną przyczyną zablokowania jajowodów mogą być zakażenia narządów płciowych oraz zapalenia narządów jamy brzusznej.
Na niedrożność jajowodów narażone są bardziej kobiety, które poroniły oraz przechodziły operacje w obrębie jamy brzusznej, na przykład usunięcie torbieli jajników lub mięśniaków macicy. Schorzeniem sprzyjającym niedrożności jajników jest również zapalenie wyrostka robaczkowego oraz powikłania występujące po jego usunięciu.
Zablokowanie jajowodów następuje czasem jako konsekwencja chorób przenoszonych drogą płciową. Mowa tu szczególnie o chlamydii oraz rzeżączce.
Czynniki sprzyjające niedrożności jajowodów to także ciąża pozamaciczna, nieprawidłowa aplikacja wkładki domacicznej, nowotwory oraz wrodzone wady budowy jajowodów, które jednak zdarzają się stosunkowo rzadko. W wyniku powyższych schorzeń, chorób i innych czynników mogą tworzyć się czopy śluzowe, zrosty lub guzki, powodujące zablokowanie światła jajowodów.
Objawy niedrożności jajowodów
Niedrożność jajowodów nie zawsze daje o sobie znać w postaci odczuwalnych objawów. Wiele kobiet dowiaduje się o tym problemie zdrowotnym często dopiero w momencie starania się o dziecko. Okazuje się bowiem, że aż około 20 procent przyczyn niepłodności ma związek z jajowodami, a w szczególności z ich niedrożnością. Zwykle jeśli po około roku regularnego współżycia (3-4 dni w tygodniu), nadal istnieje problem z zajściem w ciążę, można podejrzewać, że przyczyną jest właśnie niedrożność jajowodu.
U niektórych kobiet niedrożność jajowodów może dawać o sobie znać w postaci delikatnych bólów podbrzusza występujących po lewej lub prawej stronie – w zależności od tego, w którym jajowodzie występuje blokada. Dolegliwości bólowe w tym miejscu są zazwyczaj związane nie z samą niedrożnością, ale z powstałym w jej wyniku wodniakiem jajowodu, czyli zmianą spowodowaną gromadzeniem się płynu w niedrożnym jajowodzie, który w wyniku tego nagromadzenia zaczyna się powiększać.
U części kobiet niedrożność jajowodów prowadzić może do występowania nieregularnego krwawienia miesięcznego.
Niedrożność jajowodów – diagnostyka
Choć ból w okolicach jamy brzusznej i problemy z zajściem ciążę wskazywać mogą na niedrożność jajowodu, nie można na tej podstawie z całą pewnością stwierdzić wystąpienia tej nieprawidłowości, zanim nie wykona się właściwych badań diagnostycznych.
Najważniejszym badaniem jest HSG, czyli histerosalpingografia, pozwalające wykryć zarówno niedrożność jajowodów, jak i zbadać pozostałe narządy rodne. HSG odbywa się poprzez wpuszczenie do macicy i jajowodów środka kontrastowego i wykonanie zdjęć rentgenowskich. Oprócz zablokowania światła jelita można w ten sposób wykryć również polipy, mięśniaki i zrosty wewnątrzmaciczne.
Zabieg udrażniania jajowodów
W przypadku niewielkich zrostów może się zdarzyć, że już przy badaniu HSG, kiedy podawany jest kontrast, dojdzie do udrożnienia jajowodu, jednak nie są to częste przypadki. Większe zrosty wymagają niestety zabiegu ich usunięcia, jednak decyzję o jego wykonaniu zawsze powinien podejmować lekarz, po przeprowadzeniu koniecznych badań.
Zabieg udrażniania jajowodów wykonywany jest za pomocą laparoskopu, dzięki czemu operacja jest małoinwazyjna. Laparoskop ma formę cienkiej rurki, na zakończeniu której znajduje się kamera oraz narzędzie mikrochirurgiczne, służące do wykonania zabiegu. Laparoskop – w przeciwieństwie do tradycyjnej operacji – pozwala na wykonanie jedynie niewielkiego nacięcia, przez które przechodzi rurka. Dzięki temu zabieg nie jest tak inwazyjny, a rana łatwiej się goi.
Laparoskop umożliwia także wprowadzenie do jamy brzusznej dwutlenku węgla, dzięki czemu tkanki się rozszerzają, umożliwiając lepszy ogląd operowanego miejsca za pomocą obrazu wyświetlanego na ekranie monitora. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym i zazwyczaj nie powoduje żadnych komplikacji.
Warto wiedzieć, że mogą zaistnieć czynniki uniemożliwiające przeprowadzenie zabiegu, dlatego przed podjęciem decyzji konieczna jest konsultacja ze specjalistą i wykonanie szczegółowych badań. Zabieg udrażniania jajowodu nie zawsze gwarantuje jego prawidłowe funkcjonowanie. Niektóre kobiety, pomimo udanego zabiegu, nadal mają problem z zajściem w ciążę. Wówczas konieczne są dalsze badania, a w przypadku starania się o dziecko być może jedynym wyjściem będzie zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro). W przypadku niedrożności tylko jednego jajowodu istnieje możliwość podania specjalnego środka, który pobudzi owulację w jajniku leżącym po stronie zdrowego jajowodu.