Wątroba to narząd w organizmie człowieka, który spełnia wiele istotnych funkcji, między innymi metabolicznych i neutralizujących toksyny. Zdrowa wątroba znajduje się za łukiem żebrowym i podczas badania jest niewyczuwalna lub można wyczuć jedynie jej dolny brzeg. Jeśli jednak wątroba jest powiększona, co nazywamy hepatomegalią, daje się ją odczuć podczas badania brzucha, a stan taki może mieć wiele niekorzystnych konsekwencji, ponieważ powiększona wątroba nie jest w stanie prawidłowo spełniać wszystkich swoich funkcji. Z jakimi dolegliwościami może wiązać się powiększona wątroba, jakie są przyczyny takiego stanu oraz jak skutecznie go leczyć? Wyjaśniamy w artykule.

Przyczyny powiększenia wątroby (hepatomegalii)

Powiększenie wątroby jest zwykle bardzo istotnym wskaźnikiem chorób i rozmaitych dysfunkcji innych organów i układów w ciele człowieka. Jej przyczyny mogą być bardzo różnorodne, a zauważenie takiego symptomu jest zwykle bezpośrednim przyczynkiem do przeprowadzenia szeregu szczegółowych badań i testów diagnostycznych. Zanim jednak omówimy różnorodność przyczyn, mogących spowodować powiększenie wątroby, warto nadmienić, że nie zawsze wyczuwanie tego organu pod łukiem żebrowym ma związek z chorobą. Zdarza się, że u niektórych pacjentów jest to fizjologiczna cecha jej umiejscowienia lub też większy obwód brzucha, związany na przykład z otyłością lub wzdęciami, mylnie interpretowany jest jako powiększenie wątroby.

Przyczyny powiększenia wątroby mogą wiązać się z występowaniem stanu zapalnego. Są to między innymi:

• alkoholowe zapalenie wątroby,
• marskość wątroby,
• wirusowe zapalenie wątroby typu A, B, C,
• niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby,
• polekowe zapalenie wątroby,
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• zakażenia o charakterze wirusowymi i bakteryjnym,
• pierwotna marskość żółciowa.

Hepatomegalia może wiązać się także z problemem zastoju krwi, o którym mówimy w przypadku zakrzepicy żył wątrobowych i prawokomorowej niewydolności serca.

Przyczyną powiększenia wątroby mogą być również choroby, dla których charakterystyczny jest zastój żółci. Należą do nich: rak brodawki Vatera, rak głowy trzustki oraz kamica przewodowa.

Dość częstymi przyczynami hepatomegalii są guzy wątroby, wśród których wyróżniamy:

• białaczki,
• chłoniaki,
• torbiele,
• naczyniaki,
• gruczolaki,
• przerzuty nowotworowe do wątroby,
• raka wewnątrzkomórkowego.

Ponadto powiększenie wątroby może być także spowodowane odkładaniem się niektórych substancji w tym narządzie. Taki zespół chorób nazywany jest przez specjalistów chorobami spichrzeniowymi. Należą do nich:

• choroba Wilsona,
• hemochromatoza,
• lipidozy,
• amyloidoza.

Objawy powiększonej wątroby

Powiększona wątroba może powodować szereg różnych objawów, jednak przede wszystkim jej symptomem jest zwiększenie obwodu brzucha, który pod wpływem tego staje się bardziej tkliwy. Zwykle wątroba jest wyczuwalna około 2 cm poniżej łuku żebrowego. Dolegliwości bólowe występujące w wyniku takiego stanu nie są w rzeczywistości bólem wątroby, gdyż ta nie ma odpowiedniego unerwienia do odczuwania bólu. Pacjenci skarżący się na ból w tej okolicy w rzeczywistości odczuwają nacisk, jaki powiększona wątroba wywiera na sąsiadujące z nią tkanki. Poza symptomami związanymi z tym specyficznym bólem mogą pojawić się również:

• tzw. głowa meduzy, czyli poszerzenie występujących na ścianie brzucha żył okołopępkowych,
• spadek masy ciała,
• uczucie przewlekłego zmęczenia,
• wymioty,
• biegunka,
• zażółcenie skóry,
• świąd skóry,
• brak apetytu,
• kłucie lub rozpieranie w śródbrzuszu, nadbrzuszu lub okolicy podżebrowej po prawej stronie.

Leczenie w przypadku hepatomegalii

W przypadku zauważenia u siebie jakichkolwiek objawów, mogących sugerować problemy i nieprawidłowości w pracy wątroby, nie należy podejmować żadnych kroków na własną rękę, tylko jak najszybciej udać się do lekarza. Warto na początku wybrać się do lekarza pierwszego kontaktu, który po przeprowadzeniu wstępnego wywiadu z pacjentem, mającego na celu ustalenie pojawiających się symptomów, może skierować chorego na dodatkowe testy diagnostyczne lub na wizytę u specjalisty. Lekarzem zajmującym się wątrobą jest hepatolog. Niewykluczone także, że konieczna okaże się również konsultacja z dietetykiem, który pomoże w ustaleniu odpowiedniej diety wątrobowej, dostosowanej zarówno do ogólnego stanu zdrowia pacjenta, jak i jego preferencji smakowych.

Przede wszystkim jednak należy zaznaczyć, że leczenie hepatomegalii musi być ściśle nakierowane na terapię choroby towarzyszącej, która wywołała powiększenie wątroby. Z tego powodu tak ważne jest przeprowadzenie niezbędnych badań diagnostycznych, które pomogą znaleźć przyczynę występującej dolegliwości. W przypadku marskości wątroby specjalista zleci najprawdopodobniej leki przeciwzapalne oraz wpływające na obniżenie ciśnienia w układzie wrotnym. Stłuszczenie wątroby, częsta przyczyna hepatomegalii, najpewniej będzie wymagało zastosowania środków, które mają za zadanie stabilizację stężenia lipidów, a także wdrożenie odpowiedniej diety.

Poza odpowiednią terapią, nakierowaną na pierwotny problem zdrowotny, powiększenie wątroby wymaga także często zmiany sposobu odżywiania. Ponieważ jest on opracowany właśnie w celu wspierania pacjentów z chorobami wątroby, nazywany jest powszechnie dietą wątrobową. Zakłada przede wszystkim spożywanie posiłków lekkostrawnych, o niewielkiej zawartości tłuszczu.

Istotny jest również sposób przygotowania potraw. Należy zrezygnować ze smażenia i grillowania, a zamiast tego włączyć do swojego jadłospisu produkty gotowane na parze, na wodzie lub pieczone. Ponadto istotna jest zarówno jakość, jak i ilość spożywanego pokarmu. Warto zadbać o regularność posiłków i spożywać mniejsze ilości jedzenia, ale częściej, na przykład 5-6 razy na dobę. Należy przy tym ograniczyć pożywienie wysoce przetworzone, zastępując je produktami świeżymi i bogatymi w białko wysokiej jakości. Pomocne mogą okazać się również niektóre przyprawy, np. tymianek, majeranek oraz kminek. Bezwzględnie jednak należy zrezygnować z alkoholu, a także mocnej herbaty i kawy.