40. urodziny to dla jubilatów przełomowy czas podsumowań w aspekcie osobistym i zawodowym. To również okazja do planowania dalszych lat życia. W przeprowadzanym bilansie warto uwzględnić również kwestie zdrowotne. W tym wieku słabnie bowiem zarówno kobiecy, jak i męski metabolizm, zwiększając ryzyko rozwoju niektórych chorób. Przeczytaj, jakie badania warto wykonać, gdy skończysz 40 lat.

Profilaktyka: tryb życia i wczesna diagnostyka

Ciągły pośpiech, przepracowanie, chroniczny stres, niezdrowa dieta i niewystarczająca aktywność fizyczna to czynniki zwiększające ryzyko rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych.

W ramach profilaktyki zdrowotnej, należy dążyć przede wszystkim do zmiany trybu życia. Odpowiednia długość snu, zbilansowane posiłki, rower zamiast samochodu – to tylko niektóre pomysły na poprawę ogólnej kondycji organizmu.

Drugim istotnym elementem prewencji chorób jest regularne wykonywanie badań diagnostycznych. Pacjenci powinni pamiętać o nich bez względu na wiek, ale listę badań po 40. roku życia należy poszerzyć i wykonywać je częściej.

Dzięki systematycznemu monitorowaniu zdrowia, można wykryć wiele chorób w bardzo wczesnym, bezobjawowym stadium, co zdecydowanie zwiększa szanse na pełne wyzdrowienie. Wskazujemy, jakie badania 40+ warto wykonać.

Zalecane badania dla 40-latków

Lista badań dla 40-latków obejmuje zarówno procedury, zalecane wszystkim pacjentom 40+, ale poszerzona jest również o diagnostykę dodatkową, zależną  m.in. od płci czy wcześniej wykrytych chorób.

Badania profilaktyczne po 40. roku życia, najlepiej zacząć od wizyty u lekarza POZ – inaczej nazywanego lekarzem pierwszego kontaktu.

Po przeprowadzonym wywiadzie i wykonaniu podstawowych badań, takich jak osłuchanie słuchawkami czy pomiar ciśnienia tętniczego krwi, wyda on skierowanie na inne niezbędne badania monitorujące stan zdrowia pacjenta.

We wspólnym pakiecie badań, niezależnym od płci, wymienić można m.in.:

• USG jamy brzusznej –  pozwala określić stan narządów wewnętrznych takich jak wątroba, trzustka, śledziona, nerki czy pęcherz moczowy (zaleca się wykonywać co 2 lata).
• Analizę ogólną moczu – jest pomocna w rozpoznawaniu chorób układu moczowego i wątroby (raz w roku).
• EKG – badanie monitorujące pracę serca (raz na 2-3 lata).
• Badanie kału na obecność krwi utajonej – pozwala wykryć w kale krew niewidoczną gołym okiem. Zaleca się je zwłaszcza pacjentom z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Częstotliwość wykonywania badania zależy od dolegliwości oraz historii rodzinnej pod kątem chorób układu pokarmowego.
• Gastroskopię – badanie endoskopowe umożliwiające ocenę stanu przełyku, żołądka i dwunastnicy. Wykonuje się je np. przy podejrzeniu choroby wrzodowej. O częstotliwości na podstawie wywiadu, objawów i historii rodzinnej, decyduje specjalista.
• Kolonoskopię – pozwala obejrzeć wnętrze jelita grubego. Zaleca się ją wykonać u osób z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, ale także  gdy w rodzinie występowały przypadki raka jelita grubego oraz polipów. O tym, jak często wykonywać kolonoskopię, decyduje lekarz gastroenterolog na podstawie wyników badań i czynników ryzyka.
• Ocenę znamion – badanie przeprowadzane przez dermatologa pozwalające ocenić charakter zmian skórnych. Powinno wykonywać się je raz w roku, a u osób z wieloma znamionami barwnikowymi, co 6 miesięcy.

Pacjenci po 40-stce powinni odbyć również wizytę kontrolną u stomatologa oraz okulisty.

Jakie badania krwi po 40.?

Obok wyżej wymienionych, bardzo ważne są również badania krwi. Po 40. roku życia, niezależnie od płci, należy regularnie wykonywać:

• Morfologię i OB – pozwalają wykryć m.in. anemię, infekcje i stany zapalne w organizmie (zaleca się wykonywać raz w roku).
• Badanie poziomu glukozy – umożliwia rozpoznanie cukrzycy lub stanów przedcukrzycowych (raz w roku).
• Lipidogram – pozwala ocenić gospodarkę tłuszczową w organizmie. Profil lipidowy należy wykonywać zgodnie z zaleceniami lekarza, który określa częstotliwość kontroli na podstawie wyników.
• Próby wątrobowe – dają możliwość monitorowania pracy wątroby. Wyniki mogą być pomocne w diagnostyce stłuszczenia wątroby, przewlekłego zapalenia tego narządu czy uszkodzenia, np. po lekach lub alkoholu (raz w roku).
• Badanie parametrów nerkowych – pomiar kreatyniny i mocznika pomaga we wstępnej ocenie pracy nerek. O częstotliwości badań decyduje lekarz.
• Badanie hormonów tarczycy: TSH, FT3, FT4 – warto sprawdzić je zwłaszcza w przypadku objawów takich jak zmęczenie lub nadmierne pobudzenie, uczucie zimna lub gorąca, tycie lub chudnięcie niepowiązane z dietą. Może to wskazywać na zaburzenia pracy tarczycy (profilaktycznie raz w roku w przypadku nieprawidłowości).

Jakie badania po 40. dla kobiet?

W pakiecie badań dla 40-latków, wyróżnia się również procedury zależne od płci.

Kobiety po 40. powinny systematycznie wykonywać:

• Mammografię/USG piersi – badania obrazowe, które pozwalają wykryć łagodne i złośliwe zmiany w piersiach nawet we wczesnym etapie rozwoju. Mammografię wykonuje się co 2 lata lub raz do roku, jeśli wykryto zmiany wymagające kontroli lub pacjentka jest w grupie ryzyka. USG piersi zaleca się wykonywać raz w roku lub raz na 6 miesięcy w grupie ryzyka.
• Samobadanie piersi (badanie palpacyjne) – wykonywane dłońmi w domu, najlepiej między 8 a 10 dniem cyklu każdego miesiąca.
• Badanie ginekologiczne – ocena zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych (raz w roku).
• Cytologię – procedura przesiewowa w kierunku raka szyjki macicy (raz w roku).
• USG ginekologiczne – USG przezpochwowe pozwala ocenić stan narządów rodnych: macicy, przydatków (raz w roku).
• Badanie gęstości kości – procedura z użyciem promieni RTG pozwalająca wykryć ubytki w masie kostnej związane z możliwym rozwojem osteoporozy (co 2 lata).

Jakie badania po 40. roku życia mężczyzny?

Badania dla mężczyzn po 40. roku życia, oprócz diagnostyki ogólnej, niezależnej od płci, powinny uwzględniać:

• Badanie PSA – jest to antygen gruczołu krokowego. Procedura ma na celu wczesne wykrycie raka prostaty. Częstotliwość badań ustala lekarz na podstawie wyników oraz oceny ryzyka zachorowania na raka stercza.
• Badanie per rectum – badanie palcem przez odbyt pozwala ocenić stan odbytu i odbytnicy oraz gruczołu krokowego. O wykonaniu badania i ponownej kontroli decyduje specjalista na podstawie wywiadu, objawów i historii rodzinnej w kierunku chorób tego obszaru.
• Badanie jąder – przeprowadza się je za pomocą ultrasonografu (USG). Badanie pozwala ocenić stan jąder, najądrzy i całej moszny. Dzięki tej metodzie, lekarz może wykryć łagodne i złośliwe zmiany w tym obszarze.  Zaleca się przeprowadzanie USG jąder raz na 3 lata.

Ponadto mężczyźni powinni raz w miesiącu wykonywać samobadanie jąder.

Należy pamiętać, że powyższe zalecenia, zarówno dla kobiet i  mężczyzn mogą różnić się w zależności od wielu czynników. Niektóre z przedstawionych badań proponowane są wszystkim pacjentom 40+, inne tylko wybranej grupie, np. w powodu zgłaszanych objawów. O częstotliwości badań kontrolnych również decyduje specjalista na podstawie wyników badań oraz stopnia ryzyka wystąpienia konkretnej choroby np. z uwagi na historię rodzinną.