Zapalenie zatok pojawia się zazwyczaj w okresie jesienno-zimowym. Niska wilgotność powietrza i duża różnica temperatur wysuszają błonę śluzową nosa i zatok. Na stan zapalny wskazuje najczęściej powracający katar, uczucie ucisku wokół policzków i oczu, a także ból głowy, zwłaszcza przy pochylaniu. Nieleczona infekcja prowadzi do poważnych powikłań, dlatego nie zwlekaj i wybierz się do specjalisty. W artykule opisujemy rodzaje zapalenia zatok, wyjaśniamy, do którego lekarza się udać i jak przebiega leczenie.
Zatoki i ich stan zapalny
Zatoki, czyli cztery pary wypełnionych powietrzem jam, stanowią istotną część układu oddechowego. Produkują śluz, który nawilża wnętrze nosa, chroniąc go przed mikroorganizmami, zanieczyszczeniami, kurzem i brudem. Zatoki połączone są z jamą nosową licznymi ujściami i kanalikami. Znajdują się powyżej, poniżej, za i między oczodołami.
Zapalenie zatok przynosowych rozwija się wtedy, gdy bakterie lub wirusy atakują powietrzne jamy znajdujące się w kościach czaszki. Miejsce odczuwania bólu różni się w zależności od tego, czy zostały zainfekowane zatoki szczękowe (tuż za policzkami), sitowe, czołowe czy klinowe.
Zapalenie zatok czołowych powoduje obrzęk błon śluzowych, a w konsekwencji ogranicza drożność nosa. Pojawia się wtedy przezroczysta wydzielina, potocznie zwana katarem, jeśli jednak dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, staje się zielonkawo-żółta.
Rodzaje zapalenia zatok
Zapalenie zatok dzieli się ze względu na etiologię na bakteryjne, wirusowe i alergiczne.
Bakteryjne zapalenie zatok często pojawia się po przeziębieniu lub grypie, ponieważ wspomniane infekcje niejednokrotnie wywołują obrzęk błony śluzowej zatok, uniemożliwiając prawidłowy odpływ śluzu. Bakterie kolonizują gęstą, zalegającą wydzielinę, prowadząc do stanu zapalnego.
Wirusowe zapalenie zatok jest najczęściej następstwem przeziębienia. Zwykle ma ostry charakter, co oznacza, że objawy nasilają się błyskawicznie. Wspomniana choroba występuje znacznie częściej niż infekcja bakteryjna. Aby rozpoznać przyczynę zapalenia zatok, lekarz najprawdopodobniej zapyta o objawy, czas trwania i ich nasilenie. W razie potrzeby specjalista może zlecić dodatkowe badania, takie jak tomografia komputerowa i endoskopia nosa.
Z kolei alergiczne zapalenie zatok jest reakcją zapalną na kontakt z alergenami wziewnymi, takimi jak sierść zwierząt, dym, roztocza kurzu domowego i pyłki. Badacze podkreślają, że wspomniana choroba zwiększa ryzyko nadwrażliwości na pokarmy. Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa i zatok zazwyczaj ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie. Schorzenie może mieć charakter ostry, wówczas czas trwania nie przekracza 4 tygodni. Jeśli dokuczliwe objawy utrzymują się przynajmniej 8 tygodni, możemy mówić o stanie przewlekłym.
Ile trwa zapalenie zatok?
Biorąc pod uwagę okres trwania infekcji, wyróżniamy ostre, podostre i przewlekłe zapalenie zatok.
W pierwszym przypadku objawy rozwijają się nagle i najczęściej ustępują po tygodniu, choć niekiedy znikają po dwóch-trzech tygodniach. Badania dowodzą, że większość osób cierpi na ostre zapalenie zatok tylko raz-dwa razy w życiu. Jeśli objawy infekcji nasilają się lub utrzymują ponad 12 tygodni, można mówić o chorobie przewlekłej, która niejednokrotnie rozwija się z ostrego stanu zapalnego. Jeżeli choroba nie minęła po 4-8 tygodniach, mamy do czynienia z podostrym zapaleniem zatok.
Zatkane zatoki bez kataru
Jeśli za główne kryterium przyjmiemy obecność wydzieliny, możemy mówić o zapaleniu zatok bez kataru lub ropnym. Przewlekły stan zapalny często objawia się bólem głowy, stale zatkanym nosem i uczuciem ucisku w głowie. Niekiedy wspomnianym dolegliwościom towarzyszy katar, ale niekoniecznie musi się pojawić. Jeśli z jakiegoś powodu wydzielina nie może znaleźć ujścia, występują charakterystyczne objawy dla zapalenia zatok, ale bez kataru.
Pamiętaj, że nieleczona infekcja może wracać, dlatego nie zwlekaj i skontaktuj się z lekarzem.
Przyczyna ropnego zapalenia zatok najczęściej tkwi w infekcji bakteryjnej, choć może też się rozwinąć w wyniku wtórnego nadkażenia. Może mieć ostry lub przewlekły przebieg, niejednokrotnie poprzedzony przeziębieniem.
Zapalenie zatok: objawy
Jeśli czujesz ból w okolicy czoła i nad oczami, najprawdopodobniej cierpisz na czołowe zapalenie zatok. Z kolei na infekcję zatok szczękowych wskazuje najczęściej ból zębów i górnej szczęki, a także uczucie ucisku w policzkach. O stanie zapalnym toczącym się w zatokach sitowych świadczą dolegliwości bólowe u nasady nosa lub między oczami. Wspomnianym objawom często towarzyszy utrata powonienia, ucisk boków nosa i niedrożność nosa. Ból w tyle głowy i w oczodołach sygnalizuje natomiast, że zatoki klinowe nie pracują tak, jak powinny.
Czasami pojawiają się też dolegliwości ogólne, takie jak:
- wydzielina spływająca po tylnej ścianie gardle, która sprawia, że kaszlemy lub pochrząkujemy,
- zaburzenia węchu,
- uczucie rozbicia,
- gorączka,
- złe samopoczucie,
- zatkany nos.
Dolegliwości związane z alergicznym zapaleniem zatok zwykle różnią się w zależności od pory roku. Specjaliści podkreślają, że wspomniana choroba, w przeciwieństwie do infekcji bakteryjnych i wirusowych, wywołuje świąd oczu, nosa i/lub drapanie w gardle.
Lekarz od zatok: do kogo pójść?
Jeśli cierpisz na dolegliwości związane z zapaleniem zatok, w pierwszej kolejności wybierz się do lekarza rodzinnego. Przeprowadzi z Tobą dokładny wywiad, a następnie wykona podstawowe badania bolesnych obszarów głowy, aby ustalić, czy infekcja ma charakter bakteryjny czy wirusowy. Lekarz pierwszego kontaktu najprawdopodobniej przepisze antybiotyk pierwszego i drugiego rzutu, a jeśli nie przyniesie to spodziewanego efektu, skieruje Cię do laryngologa.
Specjalista wykona rynoskopię, znaną również jako wziernikowanie nosa, żeby ocenić stan anatomiczny małżowin nosowych, jamy nosowej i jej błony śluzowej, a także ujść zatok bocznych nosa. Laryngolog zbada nos za pomocą wziernika, aby odnotować ewentualne strupy, zalegającą wydzielinę, perforację lub skrzywienie przegrody. W ten sposób ustali też, czy błona śluzowa jest opuchnięta lub zaczerwieniona.
Dodatkowo sprawdzi, czy skóra nad zatokami szczękowymi i czołowymi jest tkliwa i zarumieniona. Jeśli tak, pacjent prawdopodobnie cierpi na zapalenie zatok. W niektórych przypadkach lekarz zleca również endoskopię nosa i zatok przynosowych, badania mikrobiologiczne lub laboratoryjne, aby pogłębić lub zmienić diagnozę.
Leczenie zapalenia zatok
Leczenie zapalenia zatok uzależnione jest od rodzaju i nasilenia objawów, wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia. Laryngolog najprawdopodobniej przepisze leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, w wielu przypadkach zaleci także środki obkurczające błonę śluzową nosa i zatok. Preparaty o działaniu obkurczającym dostępne są w formie kropelek, tabletek lub sprayu. Nie powinno przyjmować się ich dłużej niż 5-7 dni, w przeciwnym razie mogą przyczyniać się do nawracającego obrzęku błony śluzowej.
Niezależnie od tego, czy cierpisz na bakteryjne czy wirusowe zapalenie zatok, możesz płukać nos solą fizjologiczną 2-3 razy dziennie. Jeśli chcesz poprawić sobie samopoczucie, dużo odpoczywaj i pij około 2 litry wody dziennie.
Jeśli masz wysoką gorączkę, cierpisz na silny, jednostronny ból głowy lub zmagasz się z infekcją przynajmniej od dwóch tygodni, lekarz prawdopodobnie włączy antybiotykoterapię, która trwa zwykle 10-14 dni. Pamiętaj, że nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej, należy kontynuować leczenie. W przeciwnym razie narażasz się na przewlekłe zapalenie zatok. Jeżeli po tygodniu nie czujesz poprawy, zgłoś się do lekarza. W takiej sytuacji najprawdopodobniej rozważy zmianę dotychczasowego sposobu leczenia zatok.