Choroby tarczycy dotyczą ponad 20% polskiego społeczeństwa – częściej kobiet niż mężczyzn i niejednokrotnie pojawiają się po 30.-40. roku życia. Dowiedz się, do jakiego lekarza udać się, kiedy pojawią się problemy z tarczycą i czym zajmuje się endokrynolog a czym – tyreolog.

Czym zajmuje się tyreolog?

Dziedziną, która zajmuje się schorzeniami tarczycy, jest tyreologia, czyli gałąź endokrynologii. Chociaż część kompetencji tyreologa pokrywa się ze specjalizacją endokrynologa, tyreolog zajmuje się nieco węższym zakresem zagadnień. Zainteresowania tyreologa ograniczają się do gruczołu tarczycy, podczas gdy endokrynolog koncentruje się na całym układzie endokrynnym. Tyreologa można nazwać “lekarzem od tarczycy”.

Do tyreologa warto udać się, gdy ma się do czynienia z chorobami takimi jak:

• choroba Hashimoto – nazywana również autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy o niejednorodnym podłożu klinicznym. Często współistnieje z innymi chorobami o podłożu autoagresyjnym. Szacuje się, że choruje na nią już nawet milion osób w Polsce. Hashimoto leczy się za pomocą leków hormonalnych.
• choroba Gravesa-Basedowa – czyli kolejna choroba autoimmunologiczna o nie do końca poznanej dotąd etiologii. Prowadzi do zwiększonego wydzielania hormonów tarczycy, a także jej przerostu – powstawania woli tarczycy.
• wole tarczycy – chociaż nie są klasyfikowane jako choroba, a jedynie jako objaw niektórych chorób, ich obecności nie powinno się lekceważyć. Wole tarczycy oznaczają nieproporcjonalne jej powiększenie w stosunku do wieku i płci. Termin czasem odnosi się również do guzków zauważonych w badaniach fizykalnych lub podczas USG, wówczas jednak zmiany nazywa się wolami guzkowatymi – żeby je wykryć, nie jest konieczne powiększenie całego gruczołu.
• nowotwory lub guzki tarczycy – łagodne, takie jak gruczolaki czy też złośliwe jak np. rak brodawkowaty. Lekarz wówczas bada guzki lub obserwuje przyspieszony wzrost wola, wykonuje badania krwi i USG, a następnie biopsję. Kiedy nowotwór zostanie zdiagnozowany, dobiera odpowiednie leczenie.

Czym zajmuje się endokrynolog?

Endokrynolog zajmuje się całym układem hormonalnym, czyli oprócz tarczycy również osią podwzgórze-przysadka-gonady, grasicą, trzustką czy nadnerczami. Spogląda na układ dokrewny całościowo, poszukuje przyczyn zaburzeń hormonalnych i dobiera leczenie odpowiednie do problemu. Szuka także zależności pomiędzy wydzielaniem konkretnych hormonów a występowaniem określonych zaburzeń w pracy organizmu. Poradnie endokrynologiczne mogą zajmować się endokrynologią ogólną, dziecięcą lub ginekologiczną.

Zakres jednostek chorobowych endokrynologa obejmuje:

• nowotwory złośliwe i chłoniaki tarczycy, nadnerczy czy przytarczyc,
• niedoczynność lub rzekoma niedoczynność tarczycy, przytarczyc, przysadki,
• zaburzenia czynnościowe jajników lub jąder,
• zapalenia autoimmunologiczne,
• zespół Cushinga, Nelsona, Klinefertera, Turnera,
• otyłość i zaburzenia odżywiania u dzieci,
• zaburzenia wielogruczołowe o zróżnicowanej etiologii,
• zaburzenia pokwitania i niedobory wzrostu u dzieci,
• zaburzenia cyklu miesięcznego u kobiet,
• niepłodność,
• choroby po zabiegach operacyjnych lub naświetlaniu.

Jakie objawy mogą sugerować problemy z tarczycą?

Wśród  objawów sugerujących zaburzenia pracy tarczycy najczęściej wymienia się ciągłe uczucie zimna lub gorąca, zwiększone zmęczenie lub nadpobudliwość, wzmożoną lub obniżoną pobudliwość nerwową, bezsenność lub nadmierną senność w ciągu dnia. Zaburzenia pracy tarczycy mogą także dawać takie objawy jak zmiany ciśnienia i nastroju, a u dzieci – nieprawidłowości w zakresie wzrostu organizmu. Razem z niektórymi problemami tarczycy i układu hormonalnego często współistnieją dolegliwości związane z układem trawiennym albo odpornościowym.

Do jakiego lekarza się udać, gdy podejrzewasz problemy z tarczycą?

Kiedy podejrzewamy problemy z tarczycą powinniśmy się skontaktować z lekarzem pierwszego kontaktu. Internista zleca potrzebne badania, a następnie, jeśli widzi taką potrzebę, kieruje do endokrynologa. Lekarz endokrynolog wykonuje badanie przedmiotowe i USG, a w razie potrzeby, prosi o wykonanie dodatkowych badań krwi uzupełniających wyniki, na podstawie których pacjent został skierowany do endokrynologa. Dopiero po konsultacji endokrynologicznej udajemy się do tyreologa lub chirurga, zależnie od charakteru i podłoża problemu.

Tarczyca – jakie badania wykonać?

Wśród podstawowych badań, które wykonuje się w diagnostyce chorób tarczycy, można wymienić badanie stężenia hormonu tyreotropowego (TSH), a także poziomu trijjodotyroniny i tyroksyny (FT3 i FT4). Często zleca się także badania stężenia przeciwciał, oznaczane jako anty-TPO oraz anty-TG. Wykonanie tych badań najczęściej pozwala wykryć daną chorobę i określić jej charakter lub przebieg. Czasami pomaga znaleźć również jej przyczynę, w przypadku chorób, których etiologia jest stosunkowo jasna.

Jak wygląda badanie tarczycy?

Badania związane z tarczycą rozpoczyna się zawsze od wykonania podstawowych badań laboratoryjnych. Pobiera się krew, a następnie poddaje ją analizie na stężenie TSH i innych hormonów tarczycy.

Od razu wykonuje się także badanie ultrasonograficzne, które ma za zadanie zobrazować lekarzowi, jak dokładnie wygląda gruczoł oraz czy są widoczne na nim guzki lub wole. Lekarz przykłada głowicę USG w okolice szyi i w ten sposób bada tarczycę. Przeprowadza także dokładny wywiad z pacjentem na temat potencjalnie występujących dolegliwości. Jeśli zachodzi taka potrzeba, może także zlecić uzupełniające badanie scyntygraficzne, które polega na podaniu pacjentowi jodu lub technetu, a następnie obserwowaniu gruczołu za pomocą specjalnej kamery.

Zdrowie tarczycy – dlaczego jest tak ważne?

Tarczyca jest niewielkim gruczołem zlokalizowanym w dolnej okolicy szyi z przodu. Syntetyzuje i magazynuje wytworzone hormony, jeszcze zanim odda je do krwi. Praca tarczycy regulowana jest za pomocą sprzężenia zwrotnego układu podwzgórze-przysadka oraz poprzez bezpośrednie oddziaływanie na nią niektórych hormonów czy warunków zewnętrznych, w jakich znajduje się organizm. W przypadku dzieci hormony tarczycy mogą być bezpośrednio powiązane z nieprawidłowościami wzrostu organizmu i ogólnego rozwoju układu nerwowego.

Hormony tarczycy odpowiedzialne są także za prawidłowe działanie metabolizmu, układu sercowo-naczyniowego, rozrodczego czy kostno-stawowego. Samopoczucie osób cierpiących na choroby tarczycy jest znacznie pogorszone względem osób zdrowych. Problemom z tarczycą często towarzyszą również zaburzenia nastroju i problemy psychiczne, ogólne zmęczenie i znużenie, a także obniżona jakość życia. W problemach z tarczycą codzienne życie mogą utrudniać także problemy ze skórą, utrzymaniem prawidłowej wagi czy przykre dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Jak powstają choroby tarczycy?

Najnowsze badania wskazują na to, że choroby tarczycy mogą być nawet trzecią przyczyną zgonów w krajach wysokorozwiniętych, zaraz po nowotworach i chorobach układu sercowo-naczyniowego. Częściej dotyczą one kobiet niż mężczyzn, zależnie od charakteru problemu, kobiet młodych lub w okresie około menopauzy.

Przyczyną chorób autoimmunologicznych tarczycy jest wytwarzanie przez organizm przeciwciał skierowanych przeciwko swoim własnym tkankom. Pojawienie się jednej choroby autoimmunologicznej często powoduje zaburzenia w pracy innych narządów i układów.

Grupy ryzyka chorób tarczycy

W grupie ryzyka chorób tarczycy znajdują się przede wszystkim kobiety. Chociaż chorują osoby w różnym wieku, ryzyko zachorowania zwiększa się po 40. roku życia. Do pojawienia się chorób tarczycy predysponuje obecność innych chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca czy celiakia. Ponieważ problemy z tarczycą występują częściej u kobiet, podejrzewa się także rolę hormonów płciowych w ich powstawaniu.

Oprócz tego wśród czynników ryzyka można wymienić genetyczne predyspozycje do zachorowania, czynniki zakaźne i przyjmowane leki. Jeśli chcemy uchronić się przed chorobami tarczycy, warto zadbać także o zróżnicowaną i zbilansowaną dietę oraz odpowiedni poziom aktywności fizycznej w codziennym życiu.