Mianem mastektomii określamy operację usunięcia gruczołu piersiowego, nierzadko razem z kompleksem brodawka-otoczka. Czasem zabieg przeprowadza się, by zminimalizować ryzyko zachorowania na raka, wówczas mówimy o amputacji profilaktycznej. W wielu przypadkach mastektomia stanowi główną metodę leczenia nowotworu złośliwego i wtedy określana jest jako terapeutyczna. W artykule przedstawiamy różne rodzaje mastektomii (prosta, częściowa, zmodyfikowana) i wyjaśniamy, kiedy się je stosuje.

Mastektomia – co to za zabieg?

Mastektomia to operacja polegająca na usunięciu jednej lub obu piersi i zazwyczaj przeprowadza się ją, żeby leczyć lub zapobiec zachorowaniu na raka piersi. Istnieje kilka rodzajów zabiegów, a specjalista zaproponuje odpowiedni, uwzględniając wiek i ogólny stan zdrowia. Ponadto lekarz bierze pod uwagę wielkość i lokalizację guza, a także to, czy rozprzestrzenia się na pobliskie węzły chłonne.

Onkolog może skierować pacjentkę na mastektomię lub zaproponować leczenie oszczędzające pierś. W przypadku operacji oszczędzającej chirurg nie amputuje piersi, lecz usuwa tkanki dotknięte procesem nowotworowym. Wykorzystuje się tutaj metody chirurgii plastycznej, stosowane przy liftingu lub redukcji piersi. Usuniętą tkankę zastępuje się zwykle materiałami syntetycznymi w postaci protez.

Mastektomia profilaktyczna i terapeutyczna

Amputację profilaktyczną przeprowadza się u pacjentek, które znajdują się w grupie wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi. Wspomniany zabieg zapobiega rozwojowi choroby nowotworowej. W przypadku mastektomii profilaktycznej zazwyczaj usuwa się obie piersi.

Z kolei amputację terapeutyczną wykonuje się w celu wyleczenia raka piersi, najczęściej jest ona jednostronna. Mastektomia nie stanowi jednak preferowanej metody leczenia w przypadku nowotworu z przerzutami, onkolog może wtedy skierować pacjentkę na chemio- lub hormonoterapię.

Mastektomia prosta, częściowa i zmodyfikowana

Podczas mastektomii prostej, znanej również jako mastektomia całkowita, lekarz usuwa całą pierś, w tym brodawkę i otoczkę sutkową, skórę i często także węzły chłonne, znajdujące się pod pachą. Należy jednak podkreślić, że chirurdzy coraz rzadziej stosują tę metodę, ponieważ nie przynosi lepszych efektów niż inne rodzaje. Zaleca się ją wtedy, gdy nowotwór rozprzestrzenił się na mięśnie klatki piersiowej.

Mastektomię częściową można przeprowadzić w I i II stopniu zaawansowania nowotworu. W tym przypadku oszczędza się pierś, ponieważ chirurg wycina tylko guz i otaczającą go tkankę. Po operacji pacjentka kierowana jest na radioterapię uzupełniającą, która trwa zwykle 6-8 tygodni. Zabiegi są bezbolesne, ale istnieje ryzyko wystąpienia powikłań. Pacjentki najczęściej skarżą się na nudności, brak apetytu, zły nastrój, ogólne osłabienie i popromienne zapalenie skóry. Skutki uboczne mogą objąć błonę śluzową, kości, skórę, gruczoły ślinowe, mięśnie i tkankę podskórną.

Podczas terapii promieniowanie rentgenowskie jest precyzyjnie skierowane na komórki ryzyka, w związku z tym istnieje mniejsze ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek. Należy podkreślić, że organizm nie kumuluje dawki promieniowania, lecz jedynie jego skutki działania. Radioterapia zapobiega rozprzestrzenianiu się komórek nowotworowych, a także zmniejsza ryzyko nawrotu raka.

Mastektomia radykalna zmodyfikowana niemal całkowicie zastąpiła amputację radykalną. Do jej przeprowadzenia kwalifikuje się pacjentki z rakiem naciekającym I lub II stopnia, czyli takim, który nie dał jeszcze przerzutów. Zabiegu nie można wykonać, jeśli wykryto:

• guz większy niż 5 cm,
• przerzuty odległe (np. w mózgu lub płucach) lub do węzłów chłonnych zamostkowych,
• szybkie namnażanie się komórek nowotworowych,
• raka, któremu towarzyszy silny ból ramienia,
• powiększone węzły chłonne, zgrupowane w pakietach.

Mastektomię radykalną zmodyfikowaną można przeprowadzić metodą Pateya lub Maddena. W pierwszym przypadku chirurg usuwa cały gruczoł piersiowy wraz z pokrywającą go skórą, brodawkę i jej otoczkę, powięź pokrywającą mięsień piersiowy większy. Ponadto lekarz wycina mięsień piersiowy mniejszy i węzły chłonne pachowe. Amputacja metodą Maddena jest bardzo podobna, ale w tym przypadku nie usuwa się mięśnia piersiowego mniejszego, tylko się go przecina, aby zapewnić sobie dostęp do węzłów chłonnych.

Mastektomia podwójna – kiedy się ją wykonuje?

Lekarz może zalecić amputację jednej piersi lub obu, należy przy tym podkreślić, że kobiety, u których zdiagnozowano chorobę nowotworową we wczesnym stadium, mogą zadecydować, jakiemu zabiegowi chcą się poddać. Niektóre pacjentki wybierają podwójną mastektomię, ponieważ:

• obawiają się, że rak rozwinie się w drugiej piersi,
• ich niepokój wzbudza potrzeba ciągłej obserwacji i prawdopodobnych biopsji w zdrowej piersi,
• martwią się, jak będzie wyglądać klatka piersiowa po usunięciu jednej piersi.

Jak wygląda zabieg mastektomii?

Mastektomia trwa 1-3 godziny, ale czas operacji może się przedłużyć, jeśli lekarz musi usunąć węzły chłonne lub wykonuje jednocześnie rekonstrukcję amputowanej piersi.

Jeśli mastektomia z rekonstrukcją nie jest możliwa lub pacjentka nie wyraża zgody na taki zabieg, w miejscu po amputacji piersi powstaje płaska, poprzeczna blizna.

Rekonstrukcja piersi po mastektomii

Niektóre pacjentki poddają się mastektomii z rekonstrukcją, podczas gdy inne decydują się na odtworzenie piersi w późniejszym terminie. Istnieje wiele metod rekonstrukcyjnych, jedną z nich jest wszczepienie implantu piersiowego. Wspomniana procedura składa się z dwóch etapów, a przeprowadza się ją po 2-6 miesiącach od amputacji. Zabieg można wykonać wtedy, gdy pacjentka nie była poddawana naświetleniom. Lekarz proponuje taką metodę, gdy usunięto pacjentce prawie całą pierś lub druga jest bardzo duża.

Najpierw chirurg umieszcza rozprężacz tkankowy (ekspander) pod skórą i mięśniem piersiowym, w ten sposób rozciąga mięśnie i skórę, aby można było umieścić implant. Na początku balonik z portem jest pusty, ale jeśli w ciągu dwóch tygodni nie dojdzie do zakażenia, a rany pooperacyjne wstępnie się zagoiły, można przystąpić do jego wypełniania. Co 1-2 tygodnie wstrzykuje się do niego coraz więcej soli fizjologicznej. Ekspander się powiększa, rozciągając przy tym ciało. Pod skórą tworzy się miejsce dla implantu, a po 3-4 miesiącach, kiedy tkanki się ustabilizują, można wyjąć balonik z portem i zastąpić go silikonową endoprotezą.